Trenutna zakonska regulativa propisuje da se zavod za hitnu medicinsku pomoć može osnovati i obavljati zdravstvenu delatnost ako u pogledu kadra ima najmanje: jednog doktora medicine i jednu medicinsku sestru – tehničara sa višom odnosno srednjom školskom spremom i jednog vozača na 6.000 stanovnika, a na dva ovakva tima – još jednu medicinsku sestru – tehničara sa višom odnosno srednjom školskom spremom. Slični uslovi su i za Dom zdravlja.
Organizaciju rada i sistematizaciju radnih mesta trenutno propisuju rukovodioci, te se ostavlja veliki prostor za različito tumačenje ovog pravilnika.
Da bi se organizaovao neprekidan rad samo jedne ekipe, neophodno je da se ima najmanje 5 ekipa, a da bi se imalo 5 ekipa, opština mora imati bar 30.000 stanovnika.
Jedna od prvih i najbitnijih stvari na kojima će insistirati Pokret “Pravo na život – Meri” je reorganizacija koja podrazumeva osnivanje dispečarskih centara u upravnim okruzima i određivanje broja terenskih ekipa na osnovu broja stanovnika upravnog okruga, kao i udaljenosti Doma zdravlja od najbliže ustanove sekundarnog ili tercijalnog tipa (25km i više), čime bi i opštine sa malim brojem stanovnika imale mogućnost osnivanja službe hitne pomoći.
Da bi se jasnije shvatio i sagledao problem, uzećemo Nišavski okrug kao primer. Trenutna situacija u Nišavskom okrugu je takva da taj okrug ima grad Niš u kojem je 5 opština, plus 6 okolnih (Aleskinac, Ražanj, Svrljig, Merošina, Doljevac i Gadžin Han). Od svih pobrojanih, samo Niš sa 7 i Aleksinac sa 2 ekipe imaju hitnu pomoć, dok ostale opštine nemaju zakonsku mogučnost zbog malog broja stanovnika. U predlogu Pokreta “pravo na život – Meri” Nišavski upravni okrug koji ima 358.000 stanovnika, imao bi 13 terenskih ekipa (12 na osnovu broja stanovnika, i jednu koju bi dobio DZ. Ražanj koji je udaljen 25km od opšte bolnice u Aleksincu) umesto sadašnjih 9, koje bi se proporcionalno podelile ostalim opštinama. Tim terenskim ekipama, koje bi organizaciono pripadale Domu zdravlja određene Opštine, koordinisalo bi se iz dispečarskog centra koji bi se nalazio u Nišu. Broj izvršioca u dispečarskom centru bi se određivao na osnovu broja stanovnika upravnog okruga gde bi po jedan izvršilac na prijemu poziva pokrivao svakih započetih 100.000 stanovnika, što bi u Nišavskom okrugu značilo 4 izvršioca. Broj dispečara bi se takođe određivao na osnovu broja stanovnika i praktično u svakom dispečarskom centru bi bio po jedan dispečar za prosleđivanje poziva terenskim ekipama, dok bi jedino Beograd imao 3 dispečara za koordinaciju terenskih ekipa. OOno što je takođe bitno je da bi ekipe prevashodno pokrivale opštinu u kojoj im je matični Dom zdravlja, ali bi mogle da intervenišu i u susednim opštinama kada se dese dva poziva prvog reda hitnosti, a opština iz koje je poziv došao ima samo jednu terensku ekipu.
U većini zemalja sa uređenim sistemima službi HMP, dispečarski centar predstavlja jednu od glavnih karika u efikasnosti službe HMP. Odgovornost ljudi koji rade u dispečerskim centrima je velika i zavisi od radnog iskustva zaposlenih koji do sada uglavnom nisu imali odgovarajuću edukaciju i obuku za ove poslove. Odgovornost zdravstvenog radnika na prijemu poziva je izuzetno velika jer odluke koje se donose mogu biti veoma teške i presudne za dalji ishod lečenja. Posao operatera trebalo bi da obavlja iskusna i dobro obučena osoba. Njegov zadatak je da se već tokom razgovora sa drugom osobom orijentiše o stanju povređenog/akutno obolelog, da uzme (pribeleži) neophodne i nužne podatke i informacije u što kraćem vremenskom periodu i da uputi sagovornika kako da se ponaša dok pomoć ne stigne. Nakon primljenog poziva pokreće se čitav lanac dešavanja kako bi se neophodna pomoć pružila u najkraćem vremenskom periodu. Slobodno možemo reći da u celokupnom sistemu urgentne medicine dispečerski rad predstavlja inicijalnu stavku u radu HMP.
Analizirajući trenutnu situaciju i “organizaciju” postojećih službi HMP kao i Zavoda za urgentnu medicinu, ne postojanje jasno defnisanih kriterijuma (protokola) i načina rada na prijemu poziva i distribucije istih predstavlja veliki problem i zato ćemo insistirati da se propišu jasno definisana pravila i kriterijumi u radu prilikom prijema poziva i drugih radnji koje proističi iz istih, kao i sankcijama u slučajevima nepoštovanja protokola.
Pored svega navedenog, važno je da se izvrši centralizacija pozivanja službe 194, i da se umesto dosadašnje “organizacije” koja je podrazumevala da je svaka služba HMP imala svoj prijem poziva, na koji su se javljali svi koji bi stigli tj koji su bili slobodni u trenutku pozivanja (medicinsko i nemedicinsko osoblje) rastereti ove obaveze i da se dežurne terenske ekipe posvete zbrinjavanju pacijenata na terenu odnosno u ambulantama službi HMP. Takođe bi se smanjila mogućnost samovolje kod pojedinaca koja je do sada postojala u službama HMP. Sve navedeno podrazumeva i propisivanje obaveznog i jedinstvenog indexa za urgentno zbrinjavanje i adekvatnog softvera, kao i povezivanje svih dispečarskih centara sa ustanovama sekundarnog i tercijalnog tipa putem helianta kako bi se imao jasan uvid u sve generalije pacijenta, što smatramo veoma značajnim iz više razloga.
Takođe statistika obrade podataka, koja se po zakonu dostavlja Batutu bila bi bolje radjena i uskladjenija jer bi sve osobe zadužene za taj posao prošle posebnu edukaciju. Analizom postojećih informacija i podataka primećen je veliki nesklad u statističkim podacima koji se dostavljaju Batutu što je posledica različitog pristupa prilikom prijema poziva, izlaska na terene i drugih obrada podataka.
Trenutni broj terenskih ekipa u Srbiji je daleko ispod potrebnog, a razlog tome je veliki broj opština koje imaju mali broj stanovnika pa nemaju zakonsku mogućnost za osnivanje službe hitne pomoći. Imajući u vidu da Srbija ima 6899126 stanovnika (http://devinfo.stat.gov.rs/SerbiaProfileLauncher/files/profiles/sr/1/DI_Profil_REPUBLIKA%20SRBIJA_EURSRB.pdf), to podrazumeva 230 terenskih ekipa na teritoriji cele Srbije.
Na karti koju smo u saradnji sa udruženjem “sigurne staze” napravili (KARTA POKRIVENOSTI), možete videti kako bi terenske ekipe bile raspoređene ako bi se ovakav model primeio. Klikom na određeni region može se videti broj ekipa koji bi taj region imao. Uveličavanjem mape, vide se i opštine gde se klikom na određenu opštinu može videti koliko bi toj opštini pripalo terenskih ekipa. Pored terenskih ekipa, na mapi se mogu videti i određeni podaci za svaku opštinu. Ovakvom preraspodelom koja bi bila u skladu sa zakonom, svaki građanin bi imao mogućnost brze intervencije u slučaju urgentnog stanja.
Pokret “pravo na život – Meri” je u okviru projekta “hitno o hitnoj pomoći” započeo pisanje predloga nacrta zakona o hitnoj pomoći kao i pratećih protokola i standarda u čemu ima veliku pomoć nekolicine pravnika kao i članova intrene expertske radne grupe.
Ovaj projekat je dobio podršku projekta Vlade Švajcarske „Zajedno za aktivno građansko društvo –
ACT”, koji sprovode Helvetas Swiss Intercooperation i Građanske inicijative. Mišljenje koje je izneto
u ovom članku je mišljenje autora i ne predstavlja nužno i mišljenje Vlade
Švajcarske, Helvetasa ili Građanskih inicijativa.
